سال گذشته و براساس روزشمار شاخص آلودگی در مجموع ۱۰روز هوای پاک، ۲۳۶ روز هوای قابل قبول، ۱۰۷روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱ روز هوای ناسالم برای تمامی گروه‌ها در پرونده شاخص آلودگی هوای پایتخت ثبت شده است. آلودگی هوا در فصل پاییز یکی از مسائل مهم زیست‌محیطی است که به ویژه در شهرهای بزرگ و صنعتی افزایش می‌یابد. عوامل مختلفی در پاییز باعث تشدید آلودگی هوا می‌شوند. در ادامه این موضوع را بررسی می‌کنیم.
ترافیک سنگین و ایجاد آلودگی توسط خودروها
چند روز قبل رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم گفت: با شروع پاییز؛ وارونگی دما، سوخت‌های فسیلی و ترافیک سنگین دست‌به‌دست هم می‌دهند تا میزان آلایندگی هوای شهرهای بزرگ را به مرز بحران ببرند.
داریوش گل‌علیزاده ادامه داد: در پاییز و زمستان، به دلیل کاهش دما و تغییرات آب‌وهوایی، پدیده‌ای به نام وارونگی دما رخ می‌دهد. به طور معمول و در شرایط عادی، هوای گرم‌تر در نزدیکی سطح زمین قرار می‌گیرد و به‌تدریج در ارتفاعات بالا سردتر می‌شود. اما در پدیده وارونگی، هوای سرد در سطح زمین قرار گرفته و هوای گرم بالای آن جای می‌گیرد. این شرایط باعث می‌شود آلاینده‌های تولیدشده در سطح زمین نتوانند به لایه‌های بالایی جو منتقل شوند و در نتیجه در نزدیکی سطح زمین تجمع پیدا می‌کنند. این پدیده در پاییز به دلیل شب‌های طولانی و سرد شدن سریع سطح زمین، بیشتر مشاهده می‌شود و به‌ویژه در شهرهایی محصور در کوهستان نظیر تهران و مشهد، این شرایط باعث افزایش آلودگی هوا می‌شود.
او ادامه داد: در پاییز، میزان وزش بادها به طور طبیعی کاهش می‌یابد. وزش باد معمولا نقش مهمی در پراکنده کردن آلاینده‌های هوا دارد و از تراکم آنها در مناطق شهری جلوگیری می‌کند. اما در پاییز، به‌دلیل کاهش وزش بادها، آلاینده‌ها در هوا می‌مانند و تجمع می‌یابند. این کاهش وزش باد به‌ویژه در مناطقی که وارونگی دما رخ می‌دهد، شرایط آلودگی هوا را تشدید می‌کند.
گل‌علیزاده بیان کرد: در فصل پاییز به دلیل کاهش دما، استفاده از وسایل گرمایشی در منازل، ادارات و صنایع افزایش می‌یابد. او همچنین گفت: با شروع این فصل و بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها، تردد خودروها در شهرها افزایش می‌یابد. این افزایش ترافیک به‌ویژه در کلانشهرها باعث افزایش میزان تولید آلاینده‌های هوا می‌شود. خودروهای قدیمی و فرسوده که از استانداردهای زیست‌محیطی پایینی برخوردارند، به‌ویژه در این فصل نقش مهمی در آلودگی هوا دارند. آلودگی ناشی‌از اکسیدهای نیتروژن، هیدروکربن‌های نسوخته و ذرات معلق ازجمله عوامل مهم آلودگی خودروها هستند. برای مقابله با این مشکل، نیاز به مدیریت دقیق‌تر منابع انرژی، کنترل آلاینده‌های صنعتی و حمل‌ونقل و فرهنگ‌سازی در زمینه استفاده از سوخت‌های پاک و تکنولوژی‌های سبز است.
افزایش آلودگی هوای تهران همزمان با بازگشایی مدارس
چهارم مهرماه مدیر واحد پایش شرکت کنترل هوای تهران گفت: بازگشت میلیون‌ها دانش‌آموز به مدارس، همراه با تردد والدین، سرویس‌های مدارس و خودروهای شخصی، حجم ترافیک و آلودگی هوا را به‌طور چشمگیری افزایش داده است.
سولماز احدی ادامه داد: با شروع مدارس، تعداد وسایل نقلیه در خیابان‌ها بیشتر می‌شود و در بازه‌های زمانی آغاز و پایان مدارس، بیشترین حجم ترافیک روزانه رخ می‌دهد که به معنای افزایش مصرف سوخت و تولید بیشتر آلاینده‌های جوی است. با توجه به تاثیرات منفی آلودگی بر سلامت عمومی و به‌ویژه برای کودکان که در گروه افراد حساس به آلودگی هوا قرار دارند، افزایش ترددهای شهری در مسیر رفت و برگشت به مدارس، میزان مواجهه آنها را با آلاینده‌ها افزایش می‌دهد.
وی همچنین گفت: مقایسه میانگین غلظت ساعتی آلاینده‌های مونوکسید نیتروژن، دی‌اکسید نیتروژن، مونواکسیدکربن و ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵میکرون در ایستگاه‌های شهر تهران برای دوره روزهای کاری هفته پایانی شهریور (۲۴ تا ۲۸شهریور) با روز اول مهر (نخستین روز بازگشایی مدارس) افزایش چشمگیر غلظت در ساعات ابتدایی صبح و پایانی روز را نشان می‌دهد، در حالی‌که در ساعات میانی روز تغییر قابل‌توجهی برای دو بازه مورد مطالعه رخ نداده است.
مدیر واحد پایش شرکت کنترل هوای تهران افزود: این آلاینده‌های گازی به شدت تحت تاثیر منابع متحرک قرار دارد و در شهر تهران رفتاری منطبق با افزایش و کاهش ترافیک دارند. در مورد آلاینده ذرات معلق با توجه به افزایش جریانات جوی حامل گرد و خاک در شهر تهران طی هفته پایانی شهریور به‌ویژه در ساعات پایانی شب و ابتدای روز روند متفاوتی ثبت شد و این مساله نشانگر آن است که این آلاینده علاوه بر اثرپذیری از منابع انسان‌ساز تحت‌تاثیر تغییرات اقلیمی و توفان‌های ریزگرد نیز قرار دارد.
احدی در پایان تصریح کرد: برای کاهش آلودگی هوای ناشی‌از افزایش ترددهای شهری همزمان با بازگشایی مدارس می‌توان از توسعه و بهبود سیستم حمل‌ونقل عمومی، ترویج استفاده از وسایل نقلیه پاک مانند دوچرخه و تشویق خانواده‌ها به استفاده از سرویس‌های مدارس به جای خودرو شخصی همچنین برنامه‌ریزی شهری برای ایجاد مسیرهای مناسب و ایمن پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری برای دانش‌آموزان بهره برد.
